“Māku e whatu, mā koutou e tāniko”
He kawe i ngā mahi tātaki i runga i te nanao atu i ngā whakaaro hou me te anga o te titiro ki tua, kia whiwhi ai ngā ākonga i ngā mātauranga, i ngā pūkenga me ngā uara e angitu ai rātou i te rautau 21, i tā rātou tū hei Māori, hei tāngata anō o te ao
Kei te kanohi matara te pīkaunga ki te kawe i te kura ki mua tonu o te ao rapu mātauranga me ōna whakaaro hou, ōna tikanga hou – kia kaua e takamuri noa. Mā te kanohi matara anō te whakaaro hōhonu, māna e aro nui ki ngā rā ki tua, māna e whakatakoto ngā rautaki mō te kura mō ngā rā kei te heke iho. I ēnei wā hurihuri, me hinengaro auaha, me whakaaro hou. E tutuki ai tēnei pīkaunga noho matara, me mārama ki ngā āhuatanga o mua, ki ngā āhuatanga o nāianei, me āhua kite anō ka pēhea ngā rā kei mua o te aroaro, e tino tika ai te whāngai i ngā ākonga ki te mātauranga, e pai ai tā rātou noho ki te ao. Me kauawhi anō te kanohi matara i ngā āhuatanga pāpori hou, i ngā āhuatanga hangarau hou, i ngā whakaaro hou, i ngā mātauranga hou, otirā, me te mahi kia haere kōtui ēnei me ngā tikanga Māori i roto i ngā māta.
|
| Arotahinga matua: te mana mokopuna
|
|---|
| Whāinga: Kia whakangungua ngā ākonga ki ngā mātauranga, ngā pūkenga me ngā uara e angitu ai, e ora ai rātou i te rautau 21, i runga i tā rātou tū hei Māori i Aotearoa, hei tāngata anō o te ao whānui Kawenga kaitātaki:
- ko te whakatītina i ngā ākonga, mā te hora i ngā wheako ako tuawhiti tonu e whakaara ake ana i ngā whakaaro hou, otirā, me ngā wheako e arotahi ana ki ngā hiahia o ngā ākonga me ngā mea e pārekareka ana ki a rātou
- ko te mahi kia noho takatū te kura ki te whaiwhai haere i ngā ara tērā ka wātea e neke whakamua ai te whakaako me te ako, e puta ai he painga ki ngā ākonga
- ko te matara tonu ki ngā āhuatanga hou me ngā kauneketanga i te ao rapu mātauranga, mā te pānui i ngā kōrero huhua, te haere ki ngā hui me ngā wānanga
- ko te ako mai i ngā ākonga tonu mō te wāhi ki tā rātou titiro ki te ao, ngā hangarau, ngā āhuatanga hou, me ō rātou tūmanako taha ako
- ko te whakatakoto i ngā ara e tahuri ai te kura whānui ki ngā kaupapa whakaako me ngā kaupapa ako ko te ākonga tonu te pokapū
- ko te uru ki ngā kaupapa whakapakari ngaiotanga hei ākonga kei mua i ētahi atu e ārahi ana
|
| Arotahinga matua: te mana wairua
|
|---|
| Whāinga: Kia noho takatū ki ngā mea tērā ka whakararu i te noho ora o ngā ākonga, ngā kaimahi me ngā whānau Kawenga kaitātaki:
- ko te aro nui, ko te manawanui ki ngā āhuatanga ka pāpā mai ki ngā ākonga, ngā kaimahi me ngā whānau
- ko te mahi kia paku rāwekewekehia ngā tikanga whakaako me ngā tikanga ako kia ea ai ngā hiahia whaiaro o ngā ākonga, o ngā tāngata takitahi, tae atu ki ngā rōpū
- ko te whai kia mōhio ia ki ngā kaupapa e kawea ana i te kura me te hapori whānui mō te wāhi ki ngā āhuatanga tērā ka pā ki ngā whāinga rapu mātauranga a te kura, ngā ākonga, ngā kaimahi, ngā whānau o te kura, me te iwi
- ko te whiri, ko te morimori i ngā hononga mahi tahi me ngā haumi haepapa torokaha tonu ki ngā whakahaere mātauranga, ngā pūtahi pāpori me ngā whakahaere a ngā iwi
- ko te waihanga i tētahi taiao whakaako, taiao ako e arotahi ana ki ngā hua pai
- ko te mahi tahi taha ngaio nei ki ētahi atu kaitātaki, e tū ai he hapori ako kaha ki te poipoi, ki te whakaako i ētahi atu, me te tū o ōna anō haumi mahi tahi
|
| Arotahinga matua: te mana tangata
|
|---|
| Whāinga: Kia whakatairangatia, kia tautokona ngā taura tangata tūhauora tonu i ngā paparanga katoa – ki ngā tāngata takitahi, ki ngā whānau o te kura, ki ngā iwi, ki ngā kaimahi, ki ngā ākonga, me te hapori ako Kawenga kaitātaki:
- ko te mahi kia torokaha tonu ngā hononga ki ngā whānau o te kura me te hapori ako, kia takoto ai he taiao mahi tahi ko te āta puta o ngā ihu o ngā ākonga i ngā mahi rapu mātauranga te arotahinga
- ko te mahi kia wātea ki ngā kaimahi me ngā ākonga ngā huarahi mātauranga e mahi tahi ai rātou ki ngā rōpū me ngā whakahaere o waho ki te whakawhānui ake i ō rātou mōhiotanga
- ko te whakarite huarahi e āta whakanuia ai ngā mea ka tutuki i ngā ākonga
|
| Arotahinga matua: te mana reo
|
|---|
| Whāinga: Kia whakatairangatia, kia whakawhānuitia ake te matatau o ngā ākonga ki te reo Māori Kawenga kaitātaki:
- ko te akiaki, ko te whakapau kaha kia noho ko te reo Māori te reo kawe i ngā mahi katoa
- ko te mahi kia mōhio ngā kaimahi ki ngā whakaritenga hou e pā ana ki te reo Māori
- ko te tautoko i ngā kaimahi kia uru ai rātou ki ngā kaupapa whakapakari i tō rātou reo Māori
|
| Arotahinga matua: te mana tikanga
|
|---|
| Whāinga: Kia noho takatū ki ngā mea tērā ka taupatupatu ki ngā tikanga Māori o te kura Kawenga kaitātaki:
- ko te takatū ki te whakamarumaru, ki te hāpai i ngā tikanga e hāngai ana i ngā wāhi katoa e tika ana
- ko te mahi kia tautika, kia hāngai tonu ngā tikanga ki te mahi e mahia ana
- ko te kimi i ngā āwhina a ngā pakeke, e pai ai tā rātou tohutohu mai i ngā tikanga e rite ana mō ngā ākonga me te kura
- ko te whakarite me te whakahaere i ngā mahi whakaiti i te pā o te raru, e hāpaitia ai ngā tikanga Māori i roto i ngā mahi katoa o te kura
|
| Arotahinga matua: te mana mātauranga
|
|---|
| Whāinga: Kia noho mai te mātauranga Māori hei ārahi i ngā mahi whakariterite i ngā kaupapa rapu mātauranga Kawenga kaitātaki:
- ko te kuhu atu i ngā tikanga me te mātauranga Māori ki roto i ngā whiriwhiringa i ngā mahere rautaki mō ngā rā kei te tū mai
- ko te ‘titiro whakamuri e pai ai te ahu whakamua’, me te whakamahi i te mātauranga Māori, ngā kōrero o mua, tae atu ki ngā mātauranga me ngā wheako e kukune tonu nei hei ārahi i ngā whakaritenga mō ngā rā kei mua
- ko te kōrero tahi ki te iwi, e pai ai tā rātou ārahi, tā rātou tohutohu mō te wāhi ki ngā tikanga me te mātauranga Māori
- ko te tuitui atu i ngā mātauranga me ngā whakaaro o te iwi ki ngā whakaritenga me ngā whiriwhiringa ahu whakamua o te kura
|
| Arotahinga matua: te mana ā-kura
|
|---|
| Whāinga: Kia whakatūria, kia whakatairangatia, kia whakapūmautia ngā paerewa, ngā whāinga me ngā tūmanako teitei tonu mō ngā ākonga katoa, mō ngā pakeke katoa o te kura Kawenga kaitātaki:
- ko te whakatū, ko te whakawhānui atu i ngā kaupapa whakaako, kaupapa ako e hāngai ana, e rere tahi ana ki ngā whakaaro me ngā tikanga papai o te wā mō te wāhi ki te whakaako me te ako
- ko te mahi kia auau te arotake i ngā kaupapa me ngā pūnaha kia mōhiotia ai ko ngā rautaki whakaako e kawea ana, ko ērā kua kitea kētia ōna painga i te akomanga, ā, e āwhina tonu ana i ngā ākonga kia eke ki ngā taumata
- ko te whakahauhau kia uru mai te whakaaro hou me te whakaaro auaha ki roto i ngā kaupapa whakaako, kaupapa ako huri noa i te kura
- ko te whakahihiri i ngā ākonga kia ako ai rātou, mā te hora i ngā kaupapa me ngā tikanga whakaako, tikanga ako e pārekareka ana ki a rātou
- ko te mahi kia mau tonu te aronga me te hono ki te ako a ngā ākonga me ngā kawenga o te akomanga
- ko te ārahi i te kawe ā-ohu i ngā mahi o te akomanga, e kaha ake ai te puta o ngā ihu o ngā ākonga
|
